Ts.Batbayar: Lịch sử 100 năm của Mông Cổ và Nhật Bản

 

Ngày 24 tháng 2 năm 1972, quan hệ ngoại giao được thiết lập giữa Mông Cổ và Nhật Bản. Bức thư đã được B. Luvsanchultem, Đại sứ Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ tại Liên Xô và K. Niiseki , Đại sứ Nhật Bản tại Liên Xô, trao đổi tại Mátxcơva . Một hiệp định về quan hệ văn hóa được ký kết vào ngày 23 tháng 9 năm 1974 . 

 

Nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Mông Cổ và Nhật Bản, chúng tôi đã trao đổi với Ts.Batbayar, Chủ tịch Hiệp hội Nghiên cứu Nhật Bản của Mông Cổ.

 

-Những nghiên cứu về tiếng Mông Cổ của Nhật Bản đang phát triển như là một một "ví dụ" về phát triển quan hệ 2 nước.  Là một trong số ít học giả chuyên về Nhật Bản học, xin ông cho biết,  mức độ phát triển của Nhật Bản học ở Mông Cổ như thế nào? Ông có thể chia sẻ câu chuyện về niềm yêu thích của mình về ngành Nhật Bản học không?

 

Tôi tốt nghiệp trường trung học số 14 ở Ulaanbaatar vào năm 1975, tốt nghiệp Đại học Leningrad của Liên Xô cũ năm 1981 với tư cách là nhà nghiên cứu Nhật Bản, và bắt đầu sự nghiệp của mình tại Học viện Khoa học Mông Cổ, nơi tôi đã làm việc 19 năm từ năm 1981 -1999. Năm 1993, tôi xuất bản tập sách nhỏ của mình, “Kodama, Mitsui, và tiếng Nhật trong Tu viện”, và bắt đầu là một học giả về Nhật Bản. Năm 1998, xuất bản cuốn “Mông Cổ và Nhật Bản trong nửa đầu thế kỷ 20” và năm 2012, cuốn “Mông Cổ và Nhật Bản trong thế kỷ 20”. Trong các cuốn sách này, các vấn đề như thiết lập quan hệ ngoại giao bình thường giữa hai nước đã được nêu ra mà không có bất kỳ tài liệu tham khảo nào.

 

Tôi đã lãnh đạo Hiệp hội Hữu nghị Mông Cổ-Nhật Bản vào giữa những năm 1990 và đóng góp vào việc tăng cường quan hệ hữu nghị song phương và hợp tác cộng đồng trong giai đoạn chuyển đổi khó khăn ở Mông Cổ vào những năm 1990. Từ năm 2007, tôi lãnh đạo Hiệp hội Nghiên cứu Nhật Bản của Mông Cổ, làm việc để phát triển các nghiên cứu Nhật Bản ở Mông Cổ, đào tạo các nhà nghiên cứu trẻ và trung niên, đồng thời tổ chức các hội thảo và hội nghị chuyên đề về nghiên cứu Nhật Bản hàng năm. Hai năm trước, với sự hỗ trợ của Quỹ Nhật Bản, một hội nghị chuyên đề lớn về “Ngoại giao nhân dân Mông Cổ-Nhật Bản và hợp tác phi chính phủ” đã được tổ chức tại Ulaanbaatar. Mỗi mùa xuân đều có các hội nghị khoa học về các chủ đề khác nhau. Một hội nghị đã được tổ chức vào năm 2013 về sóng thần ở Nhật Bản. Sau đó, vào năm 2007 và 2019, các cuộc họp đã được tổ chức và một báo cáo được xuất bản. 

 

-      Quan hệ Mông Cổ-Nhật Bản vào thời điểm đó thay đổi như thế nào khi xã hội ở nước ta thay đổi, và ông cảm thấy những thay đổi nào?

 

Theo tôi, người nghiên cứu muốn đề cập đến 3 yếu tố. Thứ nhất, Chính phủ và người dân Mông Cổ đã lựa chọn dân chủ và kinh tế thị trường một cách không thể hủy bỏ kể từ năm 1990 và quyết định đi theo con đường đó. Điều này đã tạo ra một tình thế hoàn toàn mới trong quan hệ song phương vốn chưa có từ năm 1972, đồng thời mở ra khả năng phát triển quan hệ song phương ở cấp độ “đối tác toàn diện” trên cơ sở các giá trị dân chủ chung. Đối với Nhật Bản, quá trình chuyển đổi dân chủ của Mông Cổ không chỉ làm gương cho hai nước láng giềng mà còn cho các chế độ chính trị khác ở châu Á, và kinh nghiệm cũng như cam kết của Mông Cổ đối với sự thành công của mô hình dân chủ đã được thể hiện rõ.

 

Thứ hai, chính sách "láng giềng thứ ba" của các nhà lãnh đạo Mông Cổ, bắt đầu từ đầu thế kỷ XX, tăng cường vào những năm 1990, với việc Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu, và coi Nhật Bản, trụ cột bên ngoài vững chắc thứ ba của chúng ta, cùng với hai nước láng giềng.

Thứ ba , có một yếu tố tâm lý khác không nên bỏ qua. Không giống như một số quốc gia ở Đông Nam Á, Mông Cổ chưa bao giờ bị Nhật Bản hoặc Nhật Bản xâm lược hoặc tàn bạo trong Chiến tranh thế giới thứ hai, và không có vấn đề gì về “tiền án lịch sử”.

 

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, họ quyết định mở rộng sự giúp đỡ khi đối mặt với những đau khổ của nền kinh tế Mông Cổ sau năm 1990, với các cửa hàng trống trải và sự gia tăng số lượng “trẻ em đường phố”.

 

- Ông từng là cố vấn và nhà ngoại giao tại Đại sứ quán tại Nhật Bản. Ông có thể chia sẻ một trải nghiệm ấn tượng?

 

Tôi gia nhập Bộ Ngoại giao Mông Cổ năm 1999 với chức vụ Vụ trưởng Vụ Chính sách "Bộ não" của Bộ, Phó Trưởng phái đoàn tại Đại sứ quán ở Bắc Kinh, và Đại sứ tại Cộng hòa Cuba. Anh ấy không làm việc tại Đại sứ quán Tokyo.

 

Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ Vụ trưởng Vụ Chính sách của Bộ Ngoại giao các năm 2008-2009 và 2013-2014, tôi đã có nhiều chuyến thăm chính thức đến Tokyo và vào tháng 3 năm 2013, Mông Cổ đã chủ trì Tham vấn Chính sách Mông Cổ-Nhật Bản. L.Purevsuren, Cố vấn của Tổng thống Mông Cổ và Sugiyama Shinsuke, Giám đốc Bộ Ngoại giao Nhật Bản, cũng đã tham dự Cuộc họp Chính sách Đông Bắc tại Tokyo. Năm 2013, Bộ Ngoại giao Mông Cổ đã thay mặt Tổng thống Mông Cổ tham gia khởi động sáng kiến ​​“Đối thoại Ulaanbaatar”.

 

-Người dân nói rằng có rất nhiều điều để học hỏi từ người Nhật. Hãy cho ví dụ, đặc biệt là trong ngành ngoại giao là gì?

 

Con người Nhật Bản có rất nhiều đức tính tốt như chăm chỉ, dễ gần, trung thành với tình bạn, không gian dối, không quên mình, không khoan nhượng và trung thực. Các đại sứ như Hana Marohito, Shimizu Takenori, Kobayashi Hiroyuki, Hayashi Shinichi, và Varatani, những người đã và vẫn đang phục vụ tại Mông Cổ, cam kết thúc đẩy quan hệ Mông Cổ-Nhật Bản. Bản chất phấn đấu tạo ra đã là gương mẫu cho chúng tôi.

 

-Hãy nói về quan hệ Mông Cổ - Nhật Bản và nghiên cứu. Động lực để thành lập Hiệp hội Nghiên cứu Nhật Bản của Mông Cổ là gì?

 

Năm 2007, một nhóm chúng tôi, bao gồm các nhà nghiên cứu Nhật Bản, giáo viên và các tổ chức phi chính phủ, đã hợp tác thành lập Hiệp hội Nghiên cứu Nhật Bản của Mông Cổ. Tiến sĩ B.Serjav, E.Purevjav, Ts.Batbayar, U.Zagdtsem thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Mông Cổ, các giáo sư của Đại học Quốc gia Mông Cổ T.Munkhtsetseg, S.Dolgor, S.Battulga, các giáo sư của trường Đại học của Nhân văn Ts.Purevsuren, Ulaanbaatar Amgalan và S. Demberel và D. Tumurbaatar từ các tổ chức phi chính phủ khác là những người sáng lập trường. Mục đích là để hỗ trợ và phát triển nghiên cứu Nhật Bản ở Mông Cổ về mọi mặt, và quảng bá những thành tựu hàng đầu của Nhật Bản trong các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội, khoa học, văn hóa và giáo dục.

 

Trong thời gian qua, đã tổ chức hơn 10 hội nghị, hội thảo khoa học, thực hiện hai dự án hợp tác với Quỹ Nhật Bản của Nhật Bản và tổ chức hai hội thảo khoa học quốc tế. Ví dụ: “Văn hóa Nhật Bản: Truyền thống và Cải cách” năm 2007, “Chính trị, Kinh tế và Đối ngoại Nhật Bản” năm 2008, “Truyền thống và Cải cách của Hệ thống Giáo dục Nhật Bản” năm 2011, và “Tái thiết và Bài học Kinh nghiệm từ Khu vực Tohoku của Nhật Bản ”trong kinh nghiệm năm 2013”, hội nghị “Hợp tác văn hóa Mông Cổ-Nhật Bản” được tổ chức vào năm 2014, và các học giả, nhà nghiên cứu, giáo viên và sinh viên của chúng tôi đã thảo luận hàng chục bài thuyết trình và xuất bản kỷ yếu hội nghị hàng năm. Chúng bao gồm nội dung về trận động đất và sóng thần kinh hoàng năm 2011 ở vùng Tohoku của Nhật Bản.

 

-Ông hãy tóm tắt tầm quan trọng của Nhật Bản trong chính sách đối ngoại của Mông Cổ như thế nào? 

 

Khái niệm chính sách đối ngoại của Mông Cổ phản ánh các nguyên tắc quan trọng của “láng giềng thứ ba” và chính sách đối ngoại đa trụ cột. Chính sách “Nước láng giềng thứ ba” không chỉ là một tuyên bố, mà phải được hỗ trợ bởi các dự án kinh doanh hợp tác cụ thể và các khoản đầu tư thực sự. Một trong những "người hàng xóm thứ ba" như vậy chắc chắn là Nhật Bản.

 

Từ năm 1996, hai nước đã đạt được sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau về quan hệ chính trị, bình đẳng, thương mại cùng có lợi, hợp tác kinh tế, văn hóa giáo dục, khoa học và công nghệ, hợp tác nhân đạo sâu rộng, đối thoại chính trị, quốc phòng và an ninh. mở rộng “quan hệ đối tác toàn diện” trên bốn lĩnh vực chính: hợp tác trên trường quốc tế, bao gồm cả các tổ chức quốc tế.

Khi thế kỷ 21 đến gần, hai nước đã nhất trí tăng tần suất và nội dung hội đàm cấp cao, thúc đẩy quan hệ Đối tác toàn diện với Nhật Bản từ năm 1997 và phát triển thành "Đối tác chiến lược" vào năm 2010. Nhật Bản là “láng giềng thứ ba” quan trọng của nước ta. Ý nghĩa sẽ tăng lên.

 

-Có những điều gì chưa làm được trong 50 năm quan hệ ngoại giao?

 

Lợi thế của Mông Cổ là đây là một quốc gia mục vụ với truyền thống hàng thế kỷ. Các sản phẩm chăn nuôi sạch sinh thái của Mông Cổ, lao động chăn gia súc và sự gần gũi với thị trường thực phẩm của hai nước láng giềng lớn cần được phát triển thông qua quan hệ đối tác công tư giữa Mông Cổ và Nhật Bản để phát triển ngành công nghiệp nhẹ và thực phẩm để chế biến nguyên liệu cho chăn nuôi. Đặc biệt, điều quan trọng là phải thành lập một nhà máy chế biến da, len, len cashmere, thịt và sữa cao cấp, và sản xuất các thành phẩm tiên tiến. Trên cơ sở đó, chúng ta cần nỗ lực tận dụng tối đa các cơ hội lớn để tăng kim ngạch ngoại thương không chỉ giữa Mông Cổ với Nhật Bản mà còn giữa Mông Cổ với các nước láng giềng.

 

Vì mục tiêu này, dự án “Một ngôi làng, một sản phẩm”, phổ biến ở Nhật Bản, đã được thực hiện trong các mục tiêu Bayankhongor và Dornogovi của chúng tôi. Tôi nghĩ rằng cần phải truyền bá kinh nghiệm này và thực hiện dự án “một món, một sản phẩm” với nhiều mục đích và món ăn hơn. Ts.Batbayar

 

Đây sẽ là một bước đi bền vững hướng tới đa dạng hóa nền kinh tế Mông Cổ, tung ra các thương hiệu địa phương và “đa dạng hóa” chúng.

 

-Quan hệ giữa hai nước đã tăng cường trên nhiều lĩnh vực, bao gồm cơ sở hạ tầng, giáo dục và y tế. Theo ông nên phát triển những lĩnh vực nào khác?

 

Thỏa thuận đạt được năm 2010 nhằm phát triển quan hệ với Nhật Bản ở cấp độ "Đối tác Chiến lược" là một bước tiến quan trọng về mặt lịch sử. Theo tuyên bố chung của Mông Cổ và Nhật Bản nhằm thiết lập "quan hệ đối tác chiến lược", hai bên bày tỏ hài lòng về việc triển khai Kế hoạch Hành động Mông Cổ-Nhật Bản giai đoạn 2007-2017. Trong tương lai, chúng tôi sẽ tăng tần suất hội đàm cấp cao, tăng cường cơ chế tham vấn chính trị và thiết lập hợp tác chiến lược giữa Mông Cổ và Nhật Bản không chỉ trong lĩnh vực khai khoáng và khoáng sản, mà còn về năng lượng, cơ sở hạ tầng, chăn nuôi, nông nghiệp, tăng trưởng xanh và năng lượng tái tạo. Chúng tôi đã nhất trí mở rộng, tăng cường giao lưu văn hóa, giao lưu nhân dân và hợp tác trên các đấu trường khu vực và quốc tế.

 

-Chúng ta bắt đầu nói về nghiên cứu Nhật Bản. Tất nhiên, sẽ rất thú vị khi chia sẻ với tác giả những nét đặc trưng của ấn bản thứ hai của “Mông Cổ và Nhật Bản trong các thế kỷ XX-XXI: Lịch sử mối quan hệ láng giềng thứ ba”. Ngoài ra, cuốn sách này sẽ được xuất bản bằng tiếng Nhật chứ?

 

Cuốn sách mới nhằm làm nổi bật những nét đặc sắc của từng giai đoạn trong lịch sử hơn 100 năm của quan hệ hai nước. Chúng tôi hy vọng rằng nó sẽ là kim chỉ nam cho thế hệ trẻ học tiếng Nhật. Chúng tôi dự định dịch nó sang tiếng Nhật.

 

Điểm mới lạ của ấn bản thứ hai, xuất bản năm nay nhân kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao Mông Cổ-Nhật Bản, là nó nghiên cứu lịch sử quan hệ Mông Cổ-Nhật Bản trong thế kỷ 20 và 21 từ góc độ chính sách “láng giềng thứ ba” của Mông Cổ. Chắc chắn rằng những hiểu biết sâu sắc, suy ngẫm và bài học có ý nghĩa quan trọng trong chính sách đối ngoại của thế kỷ 21, trong chính sách và hoạt động quan hệ với Nhật Bản và các nước “láng giềng thứ ba” khác.

 

Tác giả chia quan hệ Mông Cổ - Nhật Bản sau Chiến tranh thế giới thứ hai thành 5 tiểu thời kỳ. Giai đoạn đầu tiên là để hai quốc gia sau chiến tranh hoàn toàn hiểu nhau và tìm ra giải pháp cho một số vấn đề phức tạp còn sót lại của lịch sử. Quá trình kéo dài để thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Mông Cổ và Nhật Bản kéo dài cho đến đầu những năm 1970 do một số vấn đề gây tranh cãi, bao gồm không khí  Chiến tranh Lạnh, các cuộc thanh toán chiến tranh và việc người Nhật Bản bị bắt giữ ở Mông Cổ. Những vấn đề này đã được đặt ra từ năm 1946, nhưng phải mất nhiều năm cả hai bên mới tìm ra giải pháp.

 

Lịch sử chính trị bình thường, quan hệ ngoại giao giữa hai nước từ năm 1960 đến năm 1972 không chỉ bao gồm tình hình chính trị trong nước của hai nước, mà còn cả tình hình quốc tế của Chiến tranh Lạnh, yếu tố Đài Loan, lập trường của Mỹ, và Nhật-Xô. Mông Cổ và Nhật Bản thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức vào tháng 2 năm 1972. Lần đầu tiên trong thế kỷ XX, Mông Cổ và Nhật Bản công nhận lẫn nhau theo tiêu chuẩn quốc tế và độc lập về chính trị, kinh tế, văn hóa và giáo dục. Điều này đã tạo ra một môi trường rất thuận lợi cho sự phát triển của các mối quan hệ trong mọi lĩnh vực.

Mông Cổ có hai nước láng giềng vĩnh cửu. Nhật Bản  là nước láng giềng thứ ba của Mông Cổ kể từ năm 1990, một quốc gia có ảnh hưởng đến chính trường thế giới và ủng hộ các giá trị dân chủ của Mông Cổ. Nhật Bản, Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu, Đức, Ấn Độ và Hàn Quốc là những nước láng giềng quan trọng.

 

- Mông Cổ quan tâm đến việc hỗ trợ các nhà nghiên cứu Nhật Bản như thế nào?

 

Quỹ Toyota đã tổ chức một hội nghị chuyên đề nhằm hỗ trợ thế hệ trẻ của các nhà nghiên cứu Nhật Bản người Mông Cổ, nhằm đào tạo các nhà nghiên cứu trẻ người Mông Cổ đang nghiên cứu về Nhật Bản. Chức năng này cần được khôi phục. Đã có kế hoạch tổ chức một hội nghị để hỗ trợ những người trẻ trong lĩnh vực nghiên cứu Nhật Bản, nhưng do đại dịch nên mọi hoạt động đều bị đóng cửa.

 

-Người ta dùng hàng Nhật nhiều hơn trước. Tuy nhiên, một số lượng nhỏ sản phẩm được xuất khẩu từ Mông Cổ sang Nhật Bản. Cơ hội để mở rộng nó là gì và chia sẻ suy nghĩ của ông về nó là gì?

 

Kể từ năm 1990, các nhà sản xuất của chúng tôi đã nỗ lực để xuất khẩu các sản phẩm mang thương hiệu quốc gia của chúng tôi sang Nhật Bản. Chúng tôi sản xuất một số lượng nhất định các sản phẩm cashmere và hắc mai biển (чацарган). Thịt ngựa được xuất khẩu với số lượng nhỏ. Khi đó, người Nhật đến và khuyên những người chăn nuôi nên cho ăn loại thức ăn nào và chế biến thịt như thế nào. Có thể có vấn đề với việc tiếp cận thực phẩm ở thị trường Nhật Bản, chẳng hạn như vệ sinh. Nhờ Hiệp định Đối tác Kinh tế, các sản phẩm bán lẻ của Nhật Bản đang được bán trong các cửa hàng của chúng tôi.

 

-Trong cuốn sách của mình, ông đã đề cập đến nhiều vị chức sắc đã tham gia vào quá trình phát triển quan hệ giữa hai nước. Ông có nghĩ sẽ rất thú vị khi tiếp tục những kỷ niệm đó trong cuộc phỏng vấn này ?

 

Người tốt liên quan đến Nhật Bản, thân thiện với Mông Cổ là T. Shimizu, K. Hanada và nhiều nhà ngoại giao Nhật Bản khác. Tôi có rất nhiều kỷ niệm đẹp về ngài T. Shimizu. Về phần mình, ông T.Shimizu thực sự lo ngại rằng xuất khẩu của Mông Cổ sẽ không tăng và nền dân chủ sẽ không hoạt động. Khi tôi trở về nhà, tôi thậm chí còn viết một bức thư nói rằng tôi muốn thứ này từ người Mông Cổ.

Hội nghị ngoại giao nhân dân của Mông Cổ và Nhật Bản đã được tổ chức và một bản tổng hợp đã được xuất bản về những người đã đóng góp cho quan hệ giữa hai nước. Phải kể đến nhà khoa học Nhật Bản Sakamato, Đại sứ K. Hanada và bác sĩ Kasugo Yukiyo được. Kasugo làm việc trong một bệnh viện quân sự và là một bác sĩ trong số những người Nhật bị bắt. Khi trở lại Nhật Bản, ông đã viết về những người bị giam giữ ở Mông Cổ, thăm hơn một chục khu chôn cất, dựng các bảng tưởng niệm và gần đây nhất là đóng góp vào việc thành lập khu liên hợp cống nạp quân sự của Nhật Bản. Vị này đã làm rất nhiều cho người Mông Cổ. Tại Nhật Bản, các khoản quyên góp tư nhân đã được thu thập và trại trẻ mồ côi Temuujin Sons được thành lập. Chương trình dành cho trẻ em ở  Mông Cổ trong những năm 90, Người ta nói rằng trung tâm được lấy cảm hứng từ Nhật Bản . Kasugo gắn bó với Mông Cổ suốt cuộc đời và qua đời năm 2010 ở tuổi 80.

 

Ngoài ra, P. Tserentsoodol, một trong những người đầu tiên góp phần thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước, đã ký hiệp định ngoại giao đầu tiên vào những năm 1960. Rất nhiều điều đã được hoàn thành nhờ nỗ lực của người đàn ông này. Trong cuộc hội đàm, Đại sứ K. Hanada cũng tham gia khi cô ấy còn nhỏ. Đại sứ tiếp theo S. Khurelbaatar, R. Jigjid và những người khác có liên quan đến mối quan hệ, cũng như "nhà ngoại giao nhân dân" DT Umurbaatar ,  được đưa vào cuốn sách "Mông Cổ và Nhật Bản trong thế kỷ XX-XXI: Lịch sử quan hệ láng giềng thứ ba " .