MỘT THỜI MONGOLIA ĐỂ NHỚ: Thời kỳ mới cho quan hệ hợp tác Việt Nam

Thứ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã trả lời phỏng vấn nhóm phóng viên tháp tùng đoàn đoàn Cấp cao Chính phủ nước ta thăm chính thức Mông Cổ và tham dự Hội nghị Cấp cao Á – Âu (ASEM) lần thứ 11, về kết quả chuyến thăm.

* Thủ tướng Chính phủ vừa kết thúc chuyến thăm chính thức Mông Cổ. Xin Thứ trưởng cho biết kết quả nổi bật của chuyến thăm?

Đây là chuyến thăm chính thức Mông Cổ lần đầu tiên của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Phu nhân và là chuyến thăm Mông Cổ sau 12 năm của Thủ tướng Việt Nam, sau 8 năm của lãnh đạo cấp cao Việt Nam. Chuyến thăm đặc biệt có ý nghĩa khi hai nước đều vừa có Chính phủ mới, là cơ hội để lãnh đạo hai nước tiếp xúc, tạo dựng quan hệ tin cậy, là cơ sở quan trọng để củng cố quan hệ hữu nghị truyền thống và thúc đẩy quan hệ song phương trên mọi lĩnh vực.

Mông Cổ hết sức coi trọng chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, dành cho Thủ tướng ta nghi lễ đón tiếp trọng thị, chu đáo. Các cuộc tiếp xúc diễn ra trong không khí hợp tác, tin cậy, hiểu biết lẫn nhau, thể hiện mong muốn thúc đẩy quan hệ hợp tác Việt Nam – Mông Cổ đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế thương mại tương xứng với tiềm năng và quan hệ chính trị, đáp ứng lợi ích của nhân dân hai nước.

Chuyến thăm đã thành công tốt đẹp, mở ra thời kỳ mới cho quan hệ hợp tác giữa hai nước và đạt được một số kết quả cụ thể như sau:

Một là, hai bên nhất trí duy trì trao đổi đoàn cấp cao, và các cấp, các bộ ngành, và nâng cao hiệu quả các cơ chế đối thoại giữa hai nước tạo môi trường thuận lợi thúc đẩy hợp tác trên các lĩnh vực.

Hai là, nhất trí tăng cường hợp tác kinh tế, thương mại song phương, coi đây là trọng tâm hợp tác giữa hai nước trong thời gian tới. Hai bên thống nhất thúc đẩy giải quyết các khó khăn trong hợp tác thương mại như vận chuyển hàng hóa, vấn đề kiểm dịch, cùng hợp tác để hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam, nhất là gạo, cà phê, đường, rau quả vào Mông Cổ và các sản phẩm thịt của Mông Cổ vào Việt Nam; thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực có nhiều tiềm năng khác như khai khoáng, dầu mỏ, dệt may, gia công da. Hai bên khẳng định sẽ phối hợp chặt chẽ để kỳ họp UBLCP 16 vào tháng 9/2016 đạt kết quả thực chất.

Việc Phòng Thương mại, Công nghiệp Việt Nam và Liên đoàn giới chủ Mông Cổ ký thỏa thuận hợp tác giữa hai tổ chức, cùng sự tham gia của gần 100 doanh nghiệp hai nước và đã ký 3 văn kiện hợp tác tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam - Mông Cổ sẽ tạo xung lực mới cho kết nối hợp tác giữa doanh nghiệp hai nước, thúc đẩy hợp tác thương mại và hợp tác du lịch Việt Nam – Mông Cổ trong thời gian tới.

Ba là, hai bên nhất trí tăng cường giao lưu văn hóa, hợp tác về giáo dục, tăng cường trao đổi chuyên gia, hợp tác du lịch, lao động, bảo hộ công dân. Mông Cổ đã cảm ơn sự hợp tác hiệu quả của Việt Nam trong việc phục chế, bảo tồn di tích lịch sử, văn hóa của Mông Cổ.

Bốn là, hai bên khẳng định tiếp tục hợp tác và ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn quốc tế và khu vực như Liên hợp quốc (LHQ), ASEM, Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF); cùng trao đổi ý kiến liên quan đến việc đảm bảo hòa bình, ổn định ở khu vực và thế giới, đảm bảo an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế. Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982, tôn trọng tiến trình ngoại giao và pháp lý.

* Hội nghị Cấp cao Á - Âu lần thứ 11 vừa diễn ra ngày 15 và 16 tháng 7 tại Ulan Bator, Mông Cổ, được dư luận đánh giá là một dấu mốc quan trọng của Diễn đàn trong 20 năm hình thành và phát triển. Đề nghị Thứ trưởng đánh giá những kết quả nổi bật và ý nghĩa của hội nghị?

Hội nghị Cấp cao lần thứ 11 của Diễn đàn hợp tác Á – Âu diễn ra trong bối cảnh tình hình quốc tế và hai châu lục tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường. Hợp tác, liên kết và phát triển là xu thế chủ đạo, song hòa bình và ổn định ở một số khu vực bị thách thức. Chủ nghĩa khủng bố, khủng hoảng nhập cư, bất ổn chính trị, xung đột cục bộ, tranh chấp lãnh thổ, biển đảo... ngày càng phức tạp hơn và có xu hướng lan rộng, trong khi kinh tế thế giới vẫn phục hồi chậm và thiếu bền vững.

Với chủ đề “20 năm ASEM: Quan hệ đối tác vì tương lai thông qua kết nối”, Hội nghị đã thông qua “Tuyên bố Ulan Bator về Diễn đàn ASEM trong thập niên thứ ba”, “Tuyên bố của Chủ tịch Hội nghị Cấp cao ASEM 11” và Tuyên bố của các nhà lãnh đạo ASEM về chống chủ nghĩa khủng bố quốc tế. Đây là những định hướng quan trọng với nhiều biện pháp cụ thể, thể hiện mạnh mẽ quyết tâm và tạo động lực mới đưa hợp tác Á – Âu đi vào chiều sâu và hiệu quả, nâng cao vị thế và nâng tầm đóng góp của diễn đàn vào các nỗ lực toàn cầu trong thập niên phát triển mới.

Thứ nhất, hội nghị khẳng định, sau hai thập kỷ hình thành và phát triển, ASEM đã chứng tỏ vai trò phù hợp với xu thế thời đại, trở thành cơ chế đối thoại và hợp tác quan trọng, có quy mô lớn nhất giữa Á - Âu, thúc đẩy hợp tác, liên kết đa tầng nấc vì hòa bình và phát triển. Hội nghị đánh giá ASEM sẽ tiếp tục là nhân tố quan trọng định hình cục diện quốc tế thế kỷ 21, đóng góp vào duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, phát triển bền vững và ứng phó với các thách thức khu vực và toàn cầu.

Thứ hai, hội nghị đạt nhiều thỏa thuận quan trọng về phương hướng tăng cường hơn nữa quan hệ đối tác Á - Âu, đổi mới và nâng tầm hợp tác của Diễn đàn trong thập niên tới. Theo đó, hội nghị cam kết triển khai đồng đều ba trụ cột hợp tác, đối thoại chính trị, hợp tác kinh tế, văn hóa, xã hội, giao lưu nhân dân, chú trọng đóng góp vào nỗ lực toàn cầu để triển khai Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững, Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và Khuôn khổ Sendai về giảm thiểu rủi ro thiên tai phù hợp với khả năng và hoàn cảnh quốc gia, trong đó chú trọng giảm đói nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, ứng phó biến đổi khí hậu, thiên tai, an ninh lương thực, quản lý nguồn nước xuyên biên giới, phát triển nguồn nhân lực, đào tạo kỹ năng nghề cho thanh niên, hỗ trợ tài chính, chuyển giao công nghệ và xây dựng năng lực cho các nước đang phát triển…

Thứ ba, kết nối được xác định là trọng tâm hợp tác ASEM trong thời gian tới và triển khai trên cả 3 phương diện hạ tầng cơ sở, thể chế và con người, nhất trí thành lập Nhóm tiên phong về kết nối trong hai năm để đề xuất nội dung hợp tác và biện pháp cụ thể. Hội nghị nhất trí tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư, liên kết Á – Âu, thúc đẩy Vòng đàm phán Doha, tổ chức Cuộc họp các quan chức cao cấp về thương mại và đầu tư để bàn về việc nối lại Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEM, thúc đẩy phục hồi kinh tế, hướng tới tăng trưởng bền vững, cân bằng, đồng đều và tạo công ăn việc làm cho người dân.

Nhiều thành viên cam kết tăng cường trao đổi kinh nghiệm, hỗ trợ các chương trình hợp tác tiểu vùng, khu vực, đặc biệt là Mekong – Danube nhằm giảm nghèo, thu hẹp khoảng cách phát triển, hướng tới tăng trưởng bền vững, đồng đều.

Thứ tư, các nhà lãnh đạo cũng khẳng định lại quan hệ đối tác Á – Âu cần tiếp tục thúc đẩy trên nguyên tắc bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, cùng có lợi, nhất trí về các biện pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả hoạt động và đề cao hình ảnh của Diễn đàn như tổ chức Ngày ASEM hàng năm, triển khai Chiến lược truyền thông, tăng cường đóng góp của các tầng lớp nhân dân, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp khởi nghiệp và thanh niên, lập thêm Nhóm hợp tác chuyên ngành thứ hai mươi của Diễn đàn…

Thứ năm, hội nghị cũng chia sẻ nhận thức chung cần tăng cường hợp tác duy trì hòa bình, ngăn chặn xung đột, bảo đảm ổn định và thịnh vượng. Hội nghị khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì an ninh, an toàn và tự do hàng hải, kiềm chế không có hành động đơn phương, không sử dụng vũ lực hay đe dọa sử dụng vũ lực, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, các biện pháp xây dựng lòng tin.

Nhiều thành viên nhấn mạnh nhu cầu bảo đảm an ninh và an toàn hàng hải, tự do hàng hải và hàng không, tự do thương mại phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Biển Đông, tuyến đường vận tải huyết mạch quốc tế, hiện là quan tâm chung của cộng đồng quốc tế, nhấn cần tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, tôn trọng nguyên tắc thượng tôn pháp luật trên các vùng biển và đại dương. Trên tinh thần đó, hội nghị ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN và đóng góp quan trọng của ASEAN ở châu Á – Thái Bình Dương.

Với những dấu ấn trên cùng với việc thông qua 20 sáng kiến mới, thiết lập và thúc đẩy hoạt động của 20 Nhóm hợp tác chuyên ngành, Hội nghị Cấp cao ASEM 11 đã tiếp tục khẳng định sự phát triển năng động và vị thế của ASEM trong cục diện đang định hình, đáp ứng tốt hơn lợi ích người dân, đóng góp vào hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển bền vững ở hai châu lục và thế giới.

* Xin Thứ trưởng cho biết Việt Nam đã thể hiện chủ trương đóng góp tích cực và có trách nhiệm vào các quan tâm chung tại Cấp cao ASEM lần này như thế nào?

Nhằm triển khai đường lối của Đại hội Đảng XII về hội nhập quốc tế sâu rộng, nâng cao chất lượng và hiệu quả đối ngoại đa phương, Đoàn đại biểu Cấp cao nước ta do Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu đã tham gia và có nhiều đóng góp nổi bật tại hội nghị, góp phần vào thành công chung.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc là nhà Lãnh đạo đầu tiên trong số ba Lãnh đạo đại diện cho 53 thành viên ASEM được mời phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Á - Âu lần thứ 15, và tham gia phát biểu tại Phiên họp toàn thể về “Hai thập kỷ quan hệ đối tác: Nhìn lại quá khứ và hướng tới tương lai”.

Chúng ta đã nhận được sự ủng hộ của nhiều thành viên ASEM đối với sáng kiến mới của Việt Nam về “Hội nghị ASEM về giáo dục sáng tạo và xây dựng nguồn nhân lực vì phát triển bền vững”. Tại hội nghị lần này, Việt Nam tham gia thêm hai Nhóm hợp tác chuyên ngành về giáo dục và phát triển nguồn nhân lực, và kết nối công nghệ, tham gia đồng bảo trợ sáng kiến của Litva về “Hội nghị quốc tế về nâng cao quyền năng kinh tế của phụ nữ – Tạo cơ hội bình đẳng trong việc làm”.

Các thành viên đánh giá cao những đề xuất thiết thực của ta nhằm đóng góp nâng tầm hợp tác ASEM trong thập kỷ thứ ba, trong đó có tăng cường kết nối cơ sở hạ tầng, thương mại, tài chính, công nghệ thông tin, nguồn nhân lực, kết nối tiểu vùng Mekong, gắn kết chặt chẽ hợp tác ASEM với các mục tiêu phát triển bền vững, nhất là hỗ trợ nỗ lực giảm đói nghèo, bảo đảm an sinh xã hội và ứng phó các thách thức toàn cầu, như biến đổi khí hậu, thiên tai, nước biển dâng, xâm nhập mặn…; tăng cường sự tham gia và đóng góp của doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ vừa vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp và thanh niên…. Các sáng kiến của ta về ứng phó với thiên tai, đào tạo kỹ năng chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng xanh cũng được các thành viên cam kết tiếp tục phối hợp triển khai trong năm 2016.

Nhiều thành viên chia sẻ quan điểm của ta về việc cần gia tăng đối thoại, hợp tác trên tinh thần xây dựng, giải quyết xung đột trên cơ sở pháp luật quốc tế, không có hành động đơn phương gây căng thẳng, làm phức tạp tình hình, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực; xây dựng lòng tin, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý phù hợp với luật pháp quốc tế, nhằm duy trì hòa bình, an ninh và ổn định ở Đông Nam Á, trong đó có Biển Đông, góp phần quan trọng thúc đẩy xu thế hợp tác, liên kết và thịnh vượng ở châu Á - Thái Bình Dương và trên thế giới.

Với việc Việt Nam tích cực khởi xướng và đi đầu thúc đẩy, triển khai nhiều sáng kiến hợp tác trong khuôn khổ ASEM trong 20 năm qua và tại Hội nghị Cấp cao lần này đã tiếp tục khẳng định vai trò thành viên tích cực, có trách nhiệm của Việt Nam trong ASEM, qua đó góp phần đề cao vị thế mới của Việt Nam.

* Theo Thứ trưởng, các cuộc gặp và trao đổi của đoàn ta với Lãnh đạo các thành viên ASEM đã đóng góp như thế nào vào việc làm sâu sắc các mối quan hệ song phương?

Thứ trưởng Bùi Thanh Sơn: Trong thời gian tham dự Hội nghị Cấp cao ASEM 11, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và các thành viên chính thức trong đoàn đã tiếp xúc rộng rãi với khoảng 20 Lãnh đạo thành viên ASEM, trong đó có Tổng thống Hàn Quốc, Bulgaria, Thụy Sĩ, Thủ tướng Trung Quốc, Lào, Nhật Bản, Đức, Phần Lan, Hà Lan, Malta, Ba Lan, Slovenia, Phó Tổng thống Ấn Độ...

Qua các cuộc gặp, Thủ tướng và lãnh đạo các nước đã nhất trí về các biện pháp cụ thể tiếp tục đẩy mạnh quan hệ, nhất là thúc đẩy nhiều chuyến thăm cấp cao, triển khai thực chất các thỏa thuận, cơ chế hợp tác, và tăng cường trao đổi giữa các cấp Bộ, ngành, địa phương. Cũng trong dịp này, Việt Nam và Malta đã ký kết Hiệp định tránh đánh thuế hai lần và ngăn ngừa việc trốn thuế đối với các loại thuế đánh vào thu nhập.

Các nước đánh giá cao ổn định chính trị - xã hội và nỗ lực tái cơ cấu kinh tế, hội nhập quốc tế sâu rộng của Việt Nam. Các nước nhất trí cùng tạo thuận lợi để cộng đồng doanh nghiệp có thể nắm bắt và đón đầu các cơ hội to lớn về thương mại, đầu tư từ các liên kết kinh tế này.

Lãnh đạo các nước thỏa thuận tăng cường phối hợp và ủng hộ lẫn nhau trong các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm, khẳng định cùng nỗ lực gìn giữ môi trường hòa bình, ổn định, tạo thuận lợi cho hợp tác và phát triển.

Tại các cuộc tiếp, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định lại lập trường của Việt Nam về vụ kiện trọng tài Biển Đông.

Như vậy, có thể khẳng định rằng Diễn đàn ASEM là một cơ chế hợp tác quan trọng để thúc đẩy các lợi ích, quan tâm về kinh tế, phát triển và an ninh cũng như nâng cao vị thế của Việt Nam và ASEAN nói chung. ASEM hội tụ 19 trong số 25 đối tác chiến lược và đối tác toàn diện của Việt Nam, đem lại 70% đầu tư trực tiếp nước ngoài và tổng giá trị thương mại quốc tế và 80% lượng khách du lịch đến Việt Nam.

Việt Nam đã ký hoặc đang đàm phán các thỏa thuận thương mại tự do với 47 trong tổng số 50 quốc gia thành viên ASEM. Đó là những cơ hội đầy tiềm năng để các bộ, ngành, địa phương và từng người dân phát huy trong giai đoạn phát triển mới của diễn đàn.