S. DASHTSEVEL: HÀNG CHỤC TRIỆU ĐỘC GIẢ VIỆT NAM SẼ ĐỌC "MẬT SỬ MÔNG CỔ" VÀ LÀM QUEN VỚI THÀNH CÁT TƯ HÃN

 Bài dưới đây là viết của TS Dashtsevel đăng trên http://duuren.life/post/274 kể về thời gian sang Việt Nam học tiếng Việt, công việc dịch cuốn Монголын нууц товчоо từ tiếng Mông Cổ sang tiếng Việt, và kinh nghiệm học tiếng Việt nói riêng, học ngoại ngữ nói chung.

Xin nói thêm. TS Dashtsevel đã từng dịch nhiều tác phẩm văn học Việt Nam sang tiếng Mông Cổ, trong đó có 2 tác phẩm: Nhật ký trong tù của Chủ tịch Hồ Chí Minh, và Truyện Kiều của Nguyễn Du.

Xin phỏng dịch và giới thiệu cùng Hội viên và bạn đọc toàn văn bài viết này.

LTS: Cách đây gần 60 năm, S. Dashtsevel, một nhà khoa học học người Mông Cổ khi còn là sinh viên ở Việt Nam, đã tạo ra các công trình của riêng mình liên quan đến tiếng Việt, và đã nói về việc học ngoại ngữ trong chuyên mục "Thêm Ngôn ngữ thêm đôi chân" của chúng tôi.

 

Từ người thầy đến người Việt

 

     Sau khi hoàn thành mười năm ở Bayankhongor, tôi được cử vào học ngôn ngữ và văn học Nga tại Viện Đào tạo Sư phạm Quốc gia (hiện nay là Đại học Sư phạm). Từ cuối năm lớp 10, tôi có ý định viết bài làm đề thi môn tiếng Nga, chọn đề tài “Dịch động từ điều kiện của tiếng Nga (deeprichastie) sang tiếng Mông Cổ” mà không biết như thế nào. Tôi đã suy nghĩ nhiều về đề tài, trong khi rất bận rộn trong việc học của mình. Tuy nhiên, chưa kịp tìm ra phương án, thì một buổi sáng, phó hiệu trưởng nhà trường gọi tôi lên văn phòng và nói: “lên phòng nhân sự của Bộ Ngoại giao ngay”. Nguyên do là  họ đã gọi một số sinh viên đại học năm 1 và năm 2 theo diện nhân sự Bộ Ngoại giao đi nước ngoài. Khi đó, chúng tôi được giao nhiệm vụ dịch một phần trong tờ báo Liên Xô "Pravda" sang tiếng Mông Cổ. Chúng tôi mới dịch được một nửa, thì tôi và 1 bạn (là S. Galsandoj, sinh viên lớp Pháp ngữ) được gọi lên thông báo là sẽ sang học tại một trường đại học Việt Nam.Vậy là, lần đầu tiên tôi có cơ hội được biết về đất nước Việt Nam xanh tươi có những con người giản dị, khiêm tốn và chăm chỉ.

 

Có một số âm thanh không được tìm thấy trong tiếng Mông Cổ

 

     Tôi bắt đầu học tiếng Việt từ năm 1963. Vào thời điểm đó, quan hệ giáo dục và văn hóa giữa hai nước mới bắt đầu phát triển. Thời điểm mới có hai, ba học sinh đầu tiên trao đổi. Điều kiện khi ấy rất khó khăn: khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, chiến tranh phá hoại của Mỹ bắt đầu, và hoàn cảnh cũng không dễ dàng. Một trong những điều đau đầu nhất khi học tiếng Việt là có một số âm không có trong tiếng Mông Cổ, và không dễ phát âm chúng một cách chính xác. Đó là lý do tại sao, nếu bạn không làm quen với nó bằng cách đọc to nó vào mỗi buổi sáng, sẽ có nguy cơ là sẽ phát âm thành một từ hoàn toàn khác. Vì vậy, tôi đã mất rất nhiều thời gian để làm quen với sự linh hoạt của thính giác và ngôn ngữ. Tuy nhiên, sau ba tháng, tôi đã nắm các quy tắc cơ bản của ngôn ngữ và trở nên thông thạo trong một thời gian ngắn.

 

     Có rất ít từ tiếng Mông Cổ trong tiếng Việt. Chỉ có một số từ, chẳng hạn như đường ga, đồn quân sự, v.v. Điều này là do mối quan hệ giữa hai nước trong thời Đại Nguyên. Một số câu tục ngữ, thành ngữ Việt Nam có thể kể đến như: “Bát cơm thấm mồ hôi”, “Sống chết mặc bay”, “Bàn tay có ngón dài, ngón ngắn”, “Muối bỏ bể”, “Trăm voi không được bát nước xáo”,  “Phép vua thua lệ làng”, “Người khôn ăn nói nửa chừng, để cho người dại nửa mừng, nửa lo”, vân vân.

 

     Có rất nhiều tài liệu liên quan đến lịch sử của Mông Cổ trong các tài liệu lịch sử thời Trung Cổ của Việt Nam. Trong số các tài liệu đó, có 19 cuốn tài liệu tên là “Ghi chép vắn tắt về An Nam” chứa đựng những tài liệu rất phong phú liên quan đến quan hệ Mông Cổ - Việt Nam trong thế kỷ 13. Tập 9 quyển “Đại Việt sử ký toàn thư” thế kỷ 11 cũng có nhiều tư liệu đáng kể. Ngày nay, có hơn một trăm người Việt Nam nói tiếng Mông Cổ. Số người Mông Cổ nói tiếng Việt ngày càng tăng, hiện ước khoảng 70 người. Nếu bạn không sử dụng ngôn ngữ thường xuyên, bạn sẽ quên nó, vì vậy bạn sẽ không tài nào nhớ bao nhiêu lần bạn sử dụng nó trong cuộc sống.

 

Người Việt Nam rất tôn trọng ngôn ngữ và văn hóa của họ

 

     Theo các nhà ngôn ngữ học Việt Nam, Tiếng Việt thuộc ngôn ngữ Nam Hải cổ hoặc nguồn gốc Austronesian, nhưng nó đã trở thành một ngôn ngữ phương ngữ do ảnh hưởng lớn của ngôn ngữ Trung Quốc. Chữ viết của Việt Nam có từ thế kỷ 10-19. Vào thời điểm đó, hầu hết các giáo lý Phật giáo đều được viết ra bằng tiếng Trung Quốc. Tuy nhiên, bắt đầu từ thế kỷ 13, văn học được tạo ra bằng chữ quốc ngữ bằng cách sử dụng bảng chữ cái riêng của nó. Các văn bản được chuyển thể sang ngôn ngữ xứ bằng cách sử dụng các ký tự Trung Quốc. Nó tương tự như cách người Mông Cổ sử dụng chữ Hán thời cổ đại.

 

     Nền văn học Việt Nam có bề dày lịch sử và truyền thống. Di tích thơ văn cổ nhất có niên đại thế kỷ XI. Các tác phẩm thời đó được viết bằng chữ Hán cổ, và bởi vì tôn giáo của Khổng Tử  đang có sức mạnh, các tác phẩm của các nhà hiền triết chiếm ưu thế. Tuy nhiên, vào thế kỷ 13 và 14, mục tiêu bảo vệ quê hương khỏi các cuộc tấn công của nhà Nam Tống và nhà Nguyên, và các điều kiện lịch sử cho sự phát triển của thơ ca dân sự bắt đầu xuất hiện. Người Việt Nam bắt đầu sử dụng bảng chữ cái Latinh vào thế kỷ 18. Người Công giáo phương Tây đi tiên phong trong hệ thống chữ viết Latinh của Việt Nam, và hệ thống chữ viết Latinh ngày nay được sử dụng trên khắp Việt Nam. Thư pháp Latinh rất phát triển. Có một nghệ thuật đặc biệt là viết nó bằng bút lông. Người Việt Nam rất coi trọng ngôn ngữ và văn hóa của họ. Trong lịch sử, người Mông Cổ đã sử dụng hơn hai mươi loại bảng chữ cái, bắt đầu bằng chữ viết Hun, trong khi người Việt Nam sử dụng ba loại bảng chữ cái: Hán, Nôm và Latin.

 

"Mật Sử Mông Cổ" đã được dịch sang tiếng Việt

 

     Nghĩa của một số từ của "Mật Sử Mông Cổ" (MSMC) vẫn chưa được giải quyết. Khi tôi bắt đầu dịch sang tiếng Việt, một trong những ngôn ngữ chính của Đông Nam Á, may mắn thay, có nhiều nghiên cứu và diễn giải ngữ nghĩa của các học giả, và nhờ đó, ý nghĩa của bản dịch sang tiếng Việt trở nên rõ ràng hơn. Ban đầu, tôi không có ý tưởng thực hiện bản dịch này với tư cách cá nhân. Bởi vì nó dường như là một nhiệm vụ ngoài tầm hiểu biết của tôi. Vì vậy, Thúy Toàn, một dịch giả nổi tiếng người Nga và cũng là người quen Việt Nam, đã gửi cho Abugay bản dịch tiếng Nga cuốn "Socrovennoe skazanie" của nhà khoa học Liên Xô S. Kozin và nhờ ông giới thiệu MSMC với độc giả Việt Nam. Vốn dĩ yêu thích văn học Mông Cổ, người bạn thân thiết này đã dịch tác phẩm của một số tác giả Mông Cổ từ tiếng Nga sang giới thiệu với độc giả Việt Nam. 

Trong khi xem "Bí mật", nói chung, chỉ có người Mông Cổ mới có thể hiểu được ý nghĩa của câu kinh thánh thiêng liêng này. Một người không biết và không nghiên cứu về lịch sử và văn hóa của Mông Cổ trong quá khứ và hiện tại chắc chắn sẽ không thể hiểu và dịch được ý nghĩa sâu sắc. Sau đó, một cuốn sách thú vị và hay của Sh. Choimaa, với phần giải thích hơn 2.000 từ cổ và lịch đọc hàng ngày, có tên "Cục bí mật Mông Cổ trong 365 ngày" được xuất bản. Khi tôi nhìn thấy cuốn sách này, tôi chợt nghĩ rằng, nếu tôi tiếp tục dịch một lúc như thế này, một ngày nào đó tôi sẽ có thể hoàn thành tác phẩm này. Đó là cách tôi quyết định tự dịch. Vào ngày quyết định, khi đang đi dạo, tôi bắt gặp một cuốn sách cũ màu đỏ của Ts. Damdinsuren Abugay MSMC tại quầy sách trên phố. Một món quà quý. Đó là lý do tôi bắt đầu sưu tầm tất cả sách và tác phẩm liên quan đến MSMC. Trước hết, tôi đã so sánh một số "Văn phòng bí mật" tiếng Trung, tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Mông Cổ, và tôi đã trải những bản dịch tiếng Mông Cổ, tiếng Trung, tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Việt trên một chiếc bàn lớn, một số được đặt trên đùi của tôi, và tôi gần như bị choáng ngợp bởi mọi thứ được trải ra.Tôi mất gần một năm rưỡi để dịch. Thậm chí nhiều lúc đi vệ sinh cũng khó và tôi gần như quên cả ăn. Trên thực tế, nó là hương vị của "Bí mật". Tôi đã sử dụng nhiều từ điển. Trên thực tế, công việc dịch thuật của tôi chỉ thành công với sức mạnh của từ điển.

 

     Tôi muốn đề cập rằng công trình nghiên cứu của nhà nghiên cứu Ochirbaty Nyamdavaa thuộc bộ tộc sói Uriankhain có tên là “Uriankhai New Comment of the Secret Ministry of Mongolia” với hơn 800 trang nghiên cứu chi tiết và giải thích ngữ nghĩa đã giúp ích rất nhiều trong việc thực hiện bản dịch này. Có thể nói, nhờ nghiên cứu này mà ý nghĩa của MSMC trở nên rõ ràng hơn. Nhà nghiên cứu O. Nyamdavaa đã có công sửa chữa nhiều lỗi sai về từ và nghĩa bị bỏ sót bởi nhiều nhà nghiên cứu được mời nghiên cứu rất kỹ về MSMC. Về cơ bản, ông đã bác bỏ cách giải thích từ ngữ của nhiều nhà khoa học nổi tiếng. Bản dịch của bà Ts. Damdinsuren cũng được khen ngợi. Nó được làm rõ như sau. Lý do là vào thời điểm đó, khi dịch MSMC, tôi không còn cách nào khác là phải tính đến các công trình đã được các nhà nghiên cứu Nga và phương Tây nghiên cứu. Điều này là do một thế hệ mới của các nhà nghiên cứu đã không vào nghiên cứu của "Bí mật", đặc biệt là các nhà nghiên cứu trẻ nước ngoài và Trung Quốc.

Thật là một may mắn lớn cho tôi khi tôi đã tìm thấy tác phẩm của O. Nyamdavaa. Như thể ông trời đã ủng hộ mong muốn của tôi để truyền tải một cách trung thực ý nghĩa và lời nói của MSMC. Đồng thời, cuốn sách giải thích chi tiết của Sh. Choimaa, bản dịch tiếng Anh, tiếng Trung và tiếng Nga, cũng như các từ điển chi tiết và tuyệt vời mới nhất, chẳng hạn như Anh-Việt, Nga-Việt, Trung Quốc-Mông Cổ, v.v. vào tay tôi, nơi đã hỗ trợ trực tiếp cho việc tạo ra tác phẩm này. Một cảm xúc dâng trào. Tôi nghĩ đây là một bằng chứng cho thấy khi đến thời điểm cho bất kỳ công việc nào, các điều kiện sẽ được tự động tạo ra. Nhưng MSMC là một bản kinh tuyệt vời được viết trong sự huyền bí, vì vậy rõ ràng là có nhiều điều đã bị mất trong bản dịch và giải thích của nó. Tôi tự hào đã có nỗ lực đầu tiên trình bày với độc giả Đông Nam Á rằng một công trình vĩ đại như vậy đã được tạo ra vào thế kỷ 13 bởi người Mông Cổ.

 

     Hàng chục triệu độc giả ở Việt Nam và thông qua đó, hàng triệu độc giả ở Đông Nam Á sẽ có cơ hội biết đến Thành Cát Tư Hãn như con người thật của ông bằng cách đọc "Mật Sử Mông Cổ". Quan điểm của tác phẩm, trái tim và bản chất của nó sẽ được hiểu trong sự thật. Đó là chìa khóa vô cùng quan trọng để nhìn nhận đúng đắn bản chất của vị lãnh tụ vĩ đại Thành Cát Tư Hãn và đóng góp của ông cho lịch sử thế giới.

Một cách tốt và thuận tiện để học ngoại ngữ

 

     Học ngoại ngữ là một công việc suốt đời, giống như việc thông thạo tiếng mẹ đẻ của bạn. Không có ngôn ngữ tốt hay xấu. Nếu bạn thành thạo bất kỳ ngoại ngữ nào như bạn có, bạn sẽ bước vào đại dương rộng lớn của trí tuệ nhân loại và tri thức và văn hóa, và ngôn ngữ đó chính là cầu nối. Nghĩ về điều đó, thật tốt khi học ngoại ngữ.

 

     Khi học ngoại ngữ, có một cách tốt để tiếp thu những từ vựng được sử dụng rộng rãi nhất trong một thời gian ngắn. Đây là phương pháp tôi đã sử dụng khi học tiếng Việt. Đó là ghi thẻ (tag). Cắt một trang vở học sinh thành 4 mảnh, mỗi mảnh gấp đôi. Ở mặt trước của nó, hãy viết những từ khó của ngôn ngữ bạn đang học (tốt nhất là một câu có nghĩa, không phải một từ hoặc thậm chí cả câu). Đánh dấu cách phát âm bằng các chữ cái Gaelic ở bên trong. (Điều này càng quan trọng hơn khi học tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Trung với một bản dịch cố định). Viết bản dịch tiếng Mông Cổ vào mặt sau của nhãn. Bằng cách này, hãy viết ra từng từ và cụm từ của ngôn ngữ bạn đang học trong một thẻ và ghi nhớ nó. Có một số lợi ích khi sử dụng thẻ. Điều này bao gồm: Bạn không cần phải liên tục nhìn vào một cuốn sổ lớn. Những tấm thẻ nhỏ nằm gọn trong lòng bàn tay, rất gọn nhẹ cho việc ghi nhớ từ và câu. Bạn có thể đặt những thẻ đã ghi nhớ vào 1 túi quần và những thẻ có từ khó vào túi bên kia, bạn có thể nhìn vào chúng và ghi nhớ chúng bất cứ khi nào bạn muốn. Bạn thậm chí có thể nhìn nó trong khi chờ xe buýt, đứng xếp hàng hoặc ngồi trên toilet. Ngoài ra, hãy xem những từ nước ngoài được viết ở mặt trước và kiểm tra xem bạn có biết cách phát âm và nghĩa không, nếu bạn không nhớ thì hãy lật lại. Thật dễ dàng để ghi nhớ một vài cụm từ và ghi nhớ chúng trong một xấp, và sắp xếp thời gian để ghi nhớ chúng. Nếu bạn ghi nhớ một vài từ như thế này, bạn sẽ có thể hiểu hầu hết mọi thứ. Bạn sẽ thấy thẻ từ vựng của mình phát triển mạnh hơn từng ngày. Đặt những từ bạn chưa nắm vững hoặc bạn đã quên vào túi khác của bạn và ghi nhớ chúng khi bạn có thời gian rảnh. Khi đó, số lượng từ bạn biết sẽ tăng lên, ý nghĩa của những gì bạn đọc sẽ trở nên rõ ràng hơn, và động lực học ngoại ngữ của bạn cũng mạnh lên. Bạn không cần bàn hoặc ghế để học ngoại ngữ. Khi học thuộc một câu, nếu bạn tưởng tượng ra sự kiện trong tâm trí mình chứ không phải từ ngữ và tạo ra một liên kết sống động giữa câu và sự kiện, bạn sẽ gần với việc sử dụng ngôn từ hơn trong cuộc sống. Lý do tại sao một số từ nổi tiếng nhưng lại biến mất khi bạn cố gắng sử dụng chúng là vì bạn đã không cố gắng kết nối chúng với cuộc sống khi ghi nhớ chúng. Nói chung, điều quan trọng là cố gắng sử dụng ít nhất một từ ngay khi bạn bắt đầu nhìn vào nó. Một từ đã được sử dụng nhiều lần sẽ ít có khả năng bị quên.

 

     Một khi bạn có kiến ​​thức đầu tiên về bất kỳ ngôn ngữ nào, điều quan trọng là phải tiếp tục đọc và đọc nó ngay cả khi bạn không hiểu nó. Sau đó, một khi bạn biết, bạn sẽ hiểu. Điều này là do bạn càng đọc nhiều, bạn càng trở nên quen thuộc với nhiều từ hơn, nghĩa của từ đó trở nên rõ ràng hơn, và ý nghĩa chung được hiểu bằng cách phỏng đoán. Tại thời điểm này, nhiều từ đã trở nên quen thuộc, nhưng ta muốn biết nghĩa tương đương của chúng. Nếu bạn xem lại vào thời điểm này, bạn sẽ không thể quên nó sau này. Một trong những phương pháp nhận thức phổ biến của con người là so sánh. Kiến thức về tiếng mẹ đẻ, đặc biệt là kiến ​​thức chi tiết về ngữ pháp, rất hữu ích để hiểu các quy tắc và quy định của ngoại ngữ đang học. Một người yêu tiếng mẹ đẻ của mình và cảm nhận được sự phong phú của nó và cố gắng sử dụng nó một cách chính xác nhất có thể sẽ coi ngoại ngữ theo cách tương tự. Cố gắng học cách nói và viết lịch sự. Vì vậy, kiến ​​thức và văn hóa tiếng mẹ đẻ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc học ngoại ngữ.