Ngày 3/8/2010, tình cờ chúng tôi nhận E-mail của anh Lê Quang Vinh, cựu sinh viên, hiện là doanh nhân tại Ulanbator, giới thiệu Link bài viết của tác giả Nguyễn Vũ Tùng trên báo Thể thao & Văn hóa cuối tuần về chuyến ngao du của nhóm thành viên Tây Bắc Group trên đất nước thảo nguyên Mông Cổ.
Xin chân thành cảm ơn anh Lê Quang Vinh và tác giả Nguyễn Vũ Tùng.
Motthoimongolia trân trọng giới thiệu loạt bài viết rất hay này.
Tiêu đề là chúng tôi đặt.
Tháng Tám là tháng cuối cùng của mùa Hè, và được coi là mùa mưa. Mông Cổ là đất nước khá khô ráo và ngay cả mùa mưa thì lượng nước mưa cũng rất ít ỏi, chỉ ở mức vài chục ml cho cả năm. Vì thế nên mùa mưa ở đây mưa thường chỉ lắc rắc đủ làm ướt rượt thảm cỏ mềm mại hoặc làm cho con đường thêm một chút lầy lội, nếu gặp mưa thì chỉ cần tìm chỗ trú kín đáo chờ chừng vài mươi phút là trời lại sáng bừng.
Nghe thì đơn giản vậy nhưng việc kiếm chỗ trú không hề dễ. Đồng cỏ bằng phẳng bát ngát ít có cây cối nên nhiều lúc chạy được đến chỗ trú thì cũng ướt hết cả rồi. Ở mỗi cánh đồng bằng phẳng, nếu có một cái cây mọc được cao cao thì hầu như mọi người đều coi đó là một nơi linh thiêng để cầu nguyện và gửi gắm những ước vọng của mình lên trời xanh. Sau đó, họ để lại một vật gì đó mà thường là một hòn đá nhỏ, một sợi dây vải màu hoặc một vài đồng tiền lẻ. Lâu dần, những nơi đó sẽ trở thành những đống đá lớn mà người ta gọi là totem. Totem cũng hay nhìn thấy ở những đỉnh đồi cao hoặc trên một con đèo.
Nghe thì đơn giản vậy nhưng việc kiếm chỗ trú không hề dễ. Đồng cỏ bằng phẳng bát ngát ít có cây cối nên nhiều lúc chạy được đến chỗ trú thì cũng ướt hết cả rồi. Ở mỗi cánh đồng bằng phẳng, nếu có một cái cây mọc được cao cao thì hầu như mọi người đều coi đó là một nơi linh thiêng để cầu nguyện và gửi gắm những ước vọng của mình lên trời xanh. Sau đó, họ để lại một vật gì đó mà thường là một hòn đá nhỏ, một sợi dây vải màu hoặc một vài đồng tiền lẻ. Lâu dần, những nơi đó sẽ trở thành những đống đá lớn mà người ta gọi là totem. Totem cũng hay nhìn thấy ở những đỉnh đồi cao hoặc trên một con đèo.
Đường trên thảo nguyên
Những lúc ấy, giữa mênh mông thảo nguyên, nếu nhìn thấy một chấm trắng, xem như có thể thở phào: có chỗ trú chân rồi. Chấm trắng ấy là ger, một cái lều Mông Cổ rất đặc trưng và có từ ngàn đời nay. Ngay ở những thành phố lớn, bạn vẫn có thể thấy những chiếc ger được dựng cạnh những tòa nhà 5-6 tầng. Còn ở miền quê, nơi có khoảng 2/3 dân sinh sống thì ger chiếm tới phân nửa. Để chống chọi với những cơn gió mạnh từ phương Bắc, từ Siberi của Nga, hay với cái lạnh kinh người tới âm 40 độ vào mùa Đông, ger là một cái lều hình tròn. Người ta quây một khoảng đất bằng một cái khung tròn từ gỗ nhẹ, sau đó quấn xung quanh bằng nhiều lớp nỉ lông cừu. Sau đó, dựng một lò sưởi giữa lều có cái ống khói cao vút lên. Mái của ger thường rất thấp để khỏi bị gió cuốn. Cửa ra vào của ger rất bé, chỉ vừa một người lách qua, và quay về hướng Nam
Chăn nuôi vẫn là công việc bao đời nay của người Mông Cổ nên họ thường ít xây nhà ở những chỗ cố định. Một năm, những người du mục này chuyển chỗ ở tới vài ba lần. Mùa Đông, đàn gia súc được lùa về những bãi chăn thả kín gió, tuyết mỏng để lũ ngựa có thể dùng móng đập vỡ băng mà gặm được vài ngọn cỏ cằn cỗi, mùa Xuân Hè, mùa cỏ xanh mơn mởn, đàn gia súc lại di chuyển xuống những vùng đất màu mỡ hơn, nhưng thường rất lạnh vào mùa Đông. Do vậy, Xuân Thu nhị kỳ, cứ mỗi năm, công cuộc chuyển nhà này lại được diễn ra ít nhất là 2 lần, thông thường cũng tới 3-4 lần. Nhà cửa do vậy phải gọn nhẹ, dễ tháo lắp, dễ vận chuyển.
Chăn nuôi vẫn là công việc bao đời nay của người Mông Cổ nên họ thường ít xây nhà ở những chỗ cố định. Một năm, những người du mục này chuyển chỗ ở tới vài ba lần. Mùa Đông, đàn gia súc được lùa về những bãi chăn thả kín gió, tuyết mỏng để lũ ngựa có thể dùng móng đập vỡ băng mà gặm được vài ngọn cỏ cằn cỗi, mùa Xuân Hè, mùa cỏ xanh mơn mởn, đàn gia súc lại di chuyển xuống những vùng đất màu mỡ hơn, nhưng thường rất lạnh vào mùa Đông. Do vậy, Xuân Thu nhị kỳ, cứ mỗi năm, công cuộc chuyển nhà này lại được diễn ra ít nhất là 2 lần, thông thường cũng tới 3-4 lần. Nhà cửa do vậy phải gọn nhẹ, dễ tháo lắp, dễ vận chuyển.
Cảnh mua xăng trên thảo nguyên
Ngày xưa, một gia đình đặc trưng Mông Cổ có một đàn gia súc, vài con ngựa, một cái ger, đôi khi họ còn đặt cái ger lên một chiếc xe có bánh bằng gỗ để di chuyển cho dễ dàng. Thời Thành Cát Tư Hãn trong các cuộc Tây chinh Nam
Nuôi cừu lấy len là ngành sản xuất quan trọng của Mông Cổ. Đặc sản Mông Cổ có len
Khác với dân ta, tài sản lớn nhất của người Mông Cổ không ở trong lều, mà ở ngoài kia, đó là đất trời rộng lớn bao la, đó là cánh đồng mênh mông bát ngát, đó là đàn gia súc đang lang thang gặm cỏ, đó cũng là cái cốt cách phóng khoáng và lòng mến khách. Thế nên trong lều rất đơn sơ không thấy có gì đáng gọi là “tài sản “ theo quan niệm của ta. Thế nhưng, tập quán chung của người Mông Cổ lại rất hiếu khách. Bạn có thể vào lều mà không cần hỏi trước. Bạn có thể uống koumiss nếu khát, bạn có thể nghỉ ngơi nếu mệt. Chủ nhà dường như khi đi khỏi nhà đã sắp sẵn những thứ mà bạn sẽ cần dù rằng chẳng biết bạn có ghé thăm hay không. Nhưng ngoài kia, trên cánh đồng đủng đỉnh đàn gia súc ấy, có những luật lệ được xác lập từ thời Đại Hãn vẫn còn truyền đến giờ (luật Yassa), phân rõ rằng gia súc nhà nào thì nhà khác không được tơ tưởng, nó còn chặt chẽ tới mức nhiều lúc lạc đà lẫn sang còn không được cho uống nước để mà phải về nhà chủ cũ! Cứ thế, bao năm nay, cuộc sống đơn giản, yên bình và đầy kiêu hãnh của mỗi người con Mông Cổ đã trải qua, mặc cho mọi sự xoay vần, hôm nay, trên nét mặt của họ, vẫn còn nguyên nét khảng khái và bộc trực của những chiến binh Mông Cổ năm xưa.
Nguyễn Vũ Tùng
(Còn tiếp)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét